Kocapkeun di Karajaan Majapahit, Prabu
Brawijaya anu ngaheuyeuk eta nagara keur anteng neuteup bulan purnama.
Nginget-nginget kajadian mangsa ka tukang, kajadian anu ngabengkahkeun dua
karajaan, Karajaan Majapahit jeung Karajaan Pajajaran. Kajadianana memang geus
lila pisan, geus kaliwat sapuluh kitu taun ka tukang. Nyaeta kajadian anu
katelah Perang Bubat.
Timbul niat anu luhung dina manahna. Niat
pikeun nyambungkeun deui duduluran anu kungsi kapegat ku rasa ceuceub. Sabab
dihenteu-henteu oge, upama dijujut ka puhu mah, Raja Majapahit jeung Raja
Pajajaran teh ti karuhunna mah tunggal sakocoran. Carana mah bisa ngaliwatan
pertikahan. Kabeneran Prabu Brawijaya lalagasan keneh.
Sang Prabu Brawijaya enggal nyaur Patih.
Barabat atuh nyaritakeun pamaksudannana, nyaeta ngalamar putri Karajaan
Pajajaran, anu geulis Putri Kencana Rarang. Tujuanana, taya lian pikeun
nyambungkeun tali silaturahmi anu kungsi pegat pisan.
“Kasalahan karuhun urang baheula, henteu hade
lamun akibatna terus dikukut, sarta henteu perlu diwariskeun ka anak-incu.”
Patih sapuk kana pamaksudan Sang Prabu.
Poe eta keneh Patih tatan-tatan, ngumpulkeun
balad sarta nyadiakeun bekel pikeun indit ngajugjug ka Karajaan Pajajaran. Eta
rombongan diluluguan ku hiji Mantri. Dina waktu anu geus ditangtukeun, eta
rombongan utusan Majapahit teh indit ninggalkeun nagarana maju ngulon.
Lalampahan anu henteu gampang lantaran nyorang leuweung geledegan.
Kacaturkeun eta rombongan utusan teh geus
tepi bae ka puseur dayeuh Nagara Pajajaran anu perenahna di Dayeuh Kawali.
Utusan Majapahit meunang pangbagea anu hade, boh ti rahayat Pajajaran, boh ti
Raja Pajajaran. Mantri anu jadi kokolot utusan Majapahit masrahkeun surat ti
Prabu Brawijaya anu unggelna seja ngalamar Putri Kencana Rarang bari sakantenan
maheutkeun deui tali silaturahmi antara Karajaan Majapahit jeung Pajajaran.
Raja Pajajaran nampi eta lamaran, ngingetkeun
kana niat luhung Raja Majapahit. Ajakan pikeun hirup sauyunan memang kudu
ditarima kalawan jembar. Manakomo, Sang Prabu Brawijaya teh yuswana teu
sabaraha geseh sareng Nyi Putri. Tumut kana kapalay sepuhna, Nyi Putri oge
kersa dipihukum ku Raja Majapahit. Malah harita keneh oge ditangtukeun waktuna.
Wanci anu mustari pikeun jatukrami.
Dina waktu anu geus ditangtukeun, Sang Prabu
Brawijaya sareng rombonganana angkat ka Pajajaran kanggo rendengan. Sadugina ka
Pajajaran, teras bae direndengankeun nyandingkeun kembang Pajajaran Kencana
Rarang. Munggah nurub cupu, nu kasep sareng nu geulis. Der atuh ngayakeun pesta
kacida ramena. Pesta nagara tujuh poe tujuh peuting. Sagala tatabeuhan ngageder
taya reureuhna, lir anu nembongkeun kabungah nyacapkeun kasono.
Sanggeus rengse pesta jeung sukan-sukan,
Putri Kencana Rarang dicandak ka Majapahit. Ngiring ka ingkang caroge
ngaheuyeuk dayeuh. Rumah tanggana estuning reugreug pageuh, ditilaman ku
kanyaah dipupuk ku kadeudeuh. Sawatara bulan ti harita Putri Kencana Rarang
wawartos ka carogena yen anjeunna ngandeg. Sang Prabu Brawijaya kalintang suka
manahna.
Nalika bobotna bade majeng ka salapan sasih,
bet jorojoy we dina manah Nyi Putri aya kapalay nyelang mulih ka Pajajaran, ku
margi palay babar di bali geusanna ngajadi, disakaikeun ku ibu ramana katut
kadang wargi. Kawitna mah ku Sang Prabu teu kawidian. Komo deui Nyi Putri dina
kaayaan bobot, anu ceuk itungan indung beurang mah, moal dugi ka sasasih oge
orok baris medal.
Nanging ku margi Nyi Putri keukeuh, sareng
nyariosna dibarung ku merebey mili, ahirna mah Sang Prabu teh leah manahna.
“Mangga atuh ari Rai maksa angkat mah. Mung
hapunten, Engkang teu tiasa ngajajapkeun, ku margi nuju pameng mayunan nagara,”
saur Sang Prabu Brawijaya. Anjeunna ngutus hiji Mantri kapetengan, kanggo
ngajajapkeun Nyi Putri ka Pajajaran.
Sanggeus bekel katut para pangiringna sadia,
bring atuh rombongan Putri Kencana Rarang angkat ti Majapahit seja ngajugjug ka
Pajajaran. Angkat nyacat nyorang leuweung geledegan, mipir-mipir pasir
mapay-mapay jungkrang. Nyi Putri angkatna ditandu kana joli. Diaping ku Mantri
katut para ponggawa. Sanaos kedah nyorang jalan rarumpil, Nyi Putri katingal
paromanna bear marahmay, kumargi bade tepang sareng ibu ramana.
Sanggeus sababaraha puluh poe lumampah,
rombongan Nyi Putri anjog ka hiji tempat di suku Gunung Sawal, kuloneun Ciamis
ayeuna. Nyi Putri ngaraos nahnay sareng lalesu. Sering karaos patuangan
sapertos nu bade babar. Terus bae pupuhu rombongan teh paparentah supaya
rombongan eureun di dinya sarta nyieun sasaungan pikeun Nyi Putri reureuh,
jeung bisi enya deuih Nyi Putri babar di dinya.
Mantri pupuhu rombongan paparentah deui, supaya
ngadegkeun wawangunan anu tohaga. Sabab Ki Mantri ningali galagat Nyi Putri,
kana bakal lami reureuhna di dinya. Pikeun nyieun eta wawangunan tea, loba
tangkal kai anu rubuh ditaluaran, anu ku urang wetan mah disebutna “tumbang”.
Eta tempat dingaranan bae Panumbangan. Kiwari jadi ngaran kacamatan di Ciamis
kulon.
Henteu lepat tina panyangka sadayana, teu
lami ti harita Nyi Putri ngalahirkeun. Orokna kembar sapasang: istri-pameget.
Anu mimiti medal teh orok anu pameget, anu matak dianggap bae rakana. Ari anu
istri, dianggap raina. Ari balina dilebetkeun kana pendil sarta dikubur di
handapeun tangkal kai, kai badag sarta dahanna ngarampidak.
Saparantos Nyi Putri salirana jagjag,
rombongan neruskeun deui lalampahanana, ngajugjug ka Kawali, puseur dayeuh Pajajaran.
Sababaraha poe ti harita rombongan geus tepi. Nyi Putri dibageakeun ku ibu
ramana, dibarung ku kabungah anu taya hinggana. Komo deui ieu mulihna bari
nyandak murangkalih, kembar sapasang anu kasep jeung geulis, estu mulus sarta
taya kuciwana.
Nyi Putri nyaritakeun lalampahanana, Ti kawit
angkat ti Majapahit dugi ka babarna di Panumbangan. Mung eta murangkalih anu
dua tea, teu acan dipaparin jenengan. Saparantos dietang sagala rupina, eta dua
murangkalih dipaparin jenengan ku eyangna, nyaeta Raja Pajajaran. Anu pameget
jenenganana Bongbang Rarang, ari anu istri jenenganana Bongbang Kancana.
Eta murangkalih dirorok ku eyangna, kitu deui
ibuna, Kencana Rarang. Anjeunna henteu mulih deui ka carogena di Majapahit,
nyaeta ka Sang Prabu Brawijaya tea. Dua murangkalih teh morontod pisan. Beuki
gede teh beuki tembong cahayana. Bongbang Rarang kasep lir Dewa Kamajaya.
Bongbang Kancana geulis lir Dewi Ratih. Kacida pisan dipikanyaahna ku nu jadi
eyang, kawantu putu ti putra istri kameumeut.
Tapi nepi ka umurna nincak rumaja, eta
barudak teh henteu nyahoeun bapa lantaran kacida dibunianana ku akina. Kitu
deui sakabeh pangeusi karaton, diwanti-wanti ulah aya anu nyaritakeun bapana
eta barudak anu aya di Majapahit. Lain ku nanaon, akina kacida risina, sieun
incu anu kacida dipikanyaahna, indit nepungan bapana di Majapahit, sasatna mah
lunta ti Karajaan Pajajaran.
Bongbang Rarang jeung Bongbang Kancana
panasaran hayang nyaho bapana anu saestu. Unggal nanyakeun ka sing saha bae,
jawabanana sarua, bapana teh Raja Pajajaran. Eta jawaban henteu nyugemakeun
hatena. Sabab ibuna ka Raja Pajajaran teh nyebat Ama, meureun ka maranehna teh
perenah incu. Bongbang Rarang jeung Bongbang Kancana beuki gede teh beuki
tambah panasaran bae.
Nepi ka hiji mangsa mah, eta dua budak teh ngadesek
hiji emban, emban kapercayaan ibuna ti bubudak supaya ngabejakeun bapana anu
sajati. Ku lantaran terus diguliksek, ditanya ku duaan meh unggal usik. Ahirna
eta emban teh eleh deet. Pok bae atuh ngomong halon, “Rama Raden teh anu
saleresna mah Sang Prabu Brawijaya Raja Majapahit.”
Ayeuna Bongbang Rarang nyahoeun bapana.
Tangtu we eta hal teh matak kaget Sang Raja. Ditanya saha anu mere nyaho,
Bongbang Rarang, kitu deui Bongbang Kancana, henteu daek betus lantaran inget
kana jangjina, moal ngabejakeun jalma anu mere nyahona. Ngan ti harita Bongbang
Rarang terus ngurihit, sangkan akina ngidinan pikeun indit ka Majapahit. Tapi
Raja Pajajaran henteu ngidinan bae, lantaran melang bisi kuma onam di jalanna.
Ahirna dina hiji peuting jemplang-jempling,
Bongbang Rarang ngalolos ti karaton, niatna geus gilig rek indit ka Majapahit,
nepungan bapana anu jadi raja di Majapahit. Isukna, sapangeusi karaton ibur,
Bongbang Rarang teu aya di karaton. Bur-ber anu nareangan ka ditu ka dieu.
Weleh anu diteanganana henteu kapanggih, leungit lir anu diteureuy ku poekna
bumi.
Kocapkeun adina, Bongbang Kancana, sanggeus
nyaho nu jadi lanceuk ngalolos, rerencepan nyusul ngalolos ti karaton. Henteu
lila oge Bongbang Rarang kasusul, lantaran samemehna geus pasini jangji, tepung
di hiji tempat anu dirusiahkeun. Terus atuh duanana neruskeun lalampahan,
maksudna rek ngajugjug ka Majapahit, nepungan bapana anu jadi raja di ditu.
Barang nepi ka hiji tempat, anu kiwari
katelah Panumbangan tea, Bongbang Larang kacida hanaangna. Kokotetengan neangan
cai ka ditu ka dieu, weleh henteu manggih. Breh bae ningali pendil handapeun
tangkal, ditingali ku Bongbang Larang aya caian, caina herang ngagenclang
bangun tiis. Matak uruy nu keur meujeuhna hanaang.
Henteu diengkekeun deui, cai dina pendil teh
ditotor nepi ka beak. Teuing kumaha mimitina, pendil milepas. Blus teh asup
kana sirah Bongbang Larang. Sirah Bongbang Larang seret beuheung, katutupan ku
pendil anu dijieunna tina beusi. Dicoba dilaan, malah ku duaan, hese pisan. Ti
dinya Bongbang Larang indit, leumpangna ditungtun ku Bongbang Kancana, maksudna
rek menta tulung ka nu lian.
Sakur jalma anu dipentaan tulung, euweuh anu
bisaeun ngalaan eta pendil. Ti dinya aya jalma anu ngabejaan, sangkan Bongbang
Larang dibawa ka dukun, dukun kaceluk sakti, ngaranna Aki Garahang. Barang
tepung jeung Aki Garahang, barabat atuh Bongbang Kancana nyaritakeun
lalampahanana ti awal nepi ka ahir. Ditetek taya nu kaliwat.
Sanggeus ngadenge caritaan Bongbang Kancana,
pok Aki Garahang ngomong antare.
“Eta teh pangajaran keur hidep duaan, yen
sagala kalakuan anu henteu diidinan ku kolot, sok matak aya balukarna anu
henteu ngeunah. Jeung deuih, Ujang, Nyai, ari nginum notor tina pendil teh kalakuan
anu teu hade.”
Aki Garahang karunyaeun ka Bongbang Larang.
Pokna, “Keun sugan bisa urang akalan ku Aki.”
Sup Aki Garahang ka kamarna, metakeun tatali
paranti ngukus ka karuhun. Aki Garahang sidakep sinuku tunggal, neneda pituduh
ka Hyang Widi. Aki Garahang meunang ilapat, yen eta pendil kudu dibeulah ku
kujang pusaka. Aki Garahang nyokot kujang pusaka, pek dikadekkeun kana pendil
beusi. Teu sakara-kara, pendil bencar sapada harita.
Bongbang Larang jeung Bongbang Kancana
dititah nganjrek heula di dinya, ulah wara neruskeun lalampahanana. Eta dua
rumaja teh nurut ka Aki Garahang. Dina hiji poe, Aki Garahang rek iinditan.
Samemeh Aki Garahang indit papadon heula, sangkan Bongbang Larang Bongbang
Kancana ulah wani-wani ulin ka Cipangbuangan. Ari Cibangbuangan teh mangrupa
talaga, anu caina canembrang herang.
Abong nonoman keur meujeuhna belekesenteng,
dicaram teh lain nurut tapi kalah ka panasaran. Bongbang Larang jeung Bongbang
Kancana siga anu ngahajakeun ulin ka Cibangbuangan. Breh ningali cai talaga anu
sakitu herangna. Jorojoy bae lanceukna aya karep hayang kokojayan. Teu loba
carita, gebrus Bongbang Larang ancrub, terus kokojayan bangun nu ngeunaheun
naker. Bongbang Kancana kabitaeun, brus ka talaga. Duaan arulin kokojayan
sukan-sukan dina cai.
Lila-lila dina saluar awak eta dua nonoman
barijil bulu belang koneng jeung hideung. Janggelek bae duanana jadi maung.
Maung lodaya jalu jeung bikang. Barang duanana saladar kana eta kajadian, terus
silihrangkul bari ceurik paungku-ungku. Duanana kaduhung geus ngarempak
larangan. Tapi kaduhung ti pandeuri mah taya gunana.
Dua maung kajajaden teh balik deui nepi ka
pangajrekanana di imah Aki Garahang. Aki Garahang geus nyampak deui di dinya.
Ges teg bae eta maung teh maung kajajaden, Bongbang Larang jeung Bongbang Kancana,
anu geus ngadon mandi di Cipangbuangan. Pok Aki Garahang ngomong bari dareuda,
“Ayeuna mah Aki henteu bisa nulungan lantaran hidep duaan geus ngarempak
larangan jeung henteu nurut kana papatah kolot.”
Dua maung kajajaden teu panjang tatanya.
Sanggeus amitan ka Aki Garahang, duanana neruskeun deui lalampahanana. Barang
meuntas di Walungan Cimuntur, duanana ampir-ampiran keuna ku ajal lantaran
kajiret ku akar oyong. Sanggeus leupas tina eta bahaya, Bongbang Larang kabawa
palid ku Walungan Cimuntur anu caina tarik.
Bongbang Larang kabawa palid ka hilir, terus
kasedot asup kana gawul tataheunan, nyaeta tangkal kawung anu dibobok tengahna,
tataheunan paranti ngala lauk di walungan. Untungna bae ditulungan ku hiji
patani. Bongbang Larang katut gawulna, dihanjatkeun ka darat ku eta patani.
Tuluy eta gawul teh dibeulah ku kampak. Sakali dua kali, nepi ka puluhan
kalian, tapi gawul teh teu daek beulah bae.
Ku lantaran geus ngarasa taak, Bongbang
Larang dibawa ka Raja Panjalu anu harita mah linggihna di Dayeuhluhur. Bongbang
Kancana ngiclik di tukangeunana. Srog ka payuneun Raja Panjalu, barabat eta dua
maung teh nyaritakeun lalampahanana ti awal nepi ka ahir. Raja Panjalu kacida
pisan karunyaeunana. Gawul dilaan tina awak Bongbang Larang, molonyon siga anu
babarieun pisan.
Minangka mulang tarimana ka Raja Panjalu,
Bongbang Larang jeung Bongbang Kancana jangji moal ngaganggu ka turunan Panjalu
iwal anu ngalampahkeun tilu perkara. Kahiji, anu nginum ditotor tina pendil.
Kadua, anu melak tangkal oyong. Katilu, anu nyieun gawul tina kawung bari
henteu dibeulah heula. Eta jangji maung kajajaden teh dikuatan ku jampe pamake
Raja Panjalu.
Ti dinya eta dua maung kakajaden teh
neruskeun deui lalampahannana, nyorang leuweung-leuweung geledegan, mipir-mipir
pasir, mapay-mapay jungkrang, ngaraas teuing sabaraha walungan. Ahirna anjog
bae ka Karajaan Majapahit, maksudna rek nepungan bapana.
Barang srog ka lawang saketeng karaton,
gulang-gulang anu ngajaga lawang pahibut bari nyangking pakarangna. Lantaran
disampeurkeun ku maung, maung sadua-dua jeung galede deuih. Tuluy bae atuh
maung teh pada ngepung. Gancang dihuit ku Bongbang Larang. Anu ngarepung
karaget tingraringeuh, mireungeuh aya maung bisa cacarita.
Bongbang Larang nyaritakeun, saenyana manehna
duaan teh putra Raja Majapahit, Sang Prabu Brawijaya, ti Putri Kencana Rarang
ti Pajajaran. Geus kitu mah, eta dua maung teh dianteurkeun ka jero karaton,
ngadeuheus ka Sang Prabu Brawijaya anu harita nuju aya di paseban, ngempel
sareng abdi-abdi karaton.
Sang Prabu Brawijaya kaget manahna nampi dua
tatamu aneh anu ngadeuheus. Barabat atuh Bongbang Larang nyaritakeun lalakonna
ti mimiti ngalolos ti Pajajaran, robah wujudna jadi maung di perjalanan, tug
dugi ka ayeuna aya di payuneun ramana. Ngadangu kitu, Sang Prabu ngagabrug. Dua
maung kembar teh digalentoran, nyacapkeun kasono ka nu nembe tepang. Tapi ku
lantaran ayeuna mah geus beda, wujudna geus robah jadi maung lodaya, pok bae
Sang Prabu Brawijaya sasauran.
“Ujang, Nyai, sanajan ayeuna geus robah, tapi
taya bayana pikeun nyieun kahadean, taya salahna pikeun meunang kabagjaan.”
Bongbang Larang ditimbalan jadi raja di
sakuliah leuweung Majapahit. Ari Bongbang Kancana ditimbalan jadi ratu di
sakuliah leuweung Pajajaran.
Ceuk sakaol, sataun sakali unggal Mulud, eta
dua maung sok ngahajakeun papendak. Ari tempatna matuh di Panjalu. Nya ti
harita deuih aya pacaduan pikeun sakabeh turunan Panjalu, nyaeta teu meunang
notor cai tina pendil, teu meunang melak oyong, jeung teu meunang nyieun
kuluwung tina kawung anu henteu dibeulah heula.
“RKK”
Hari Saniscara El Charity
XI IPA 3